نفقه فرزند را تا کی باید پرداخت کرد؟ چقدر است؟

به گزارش ایلنا: افراد با تعهد به عقدنامه ازدواج اقدام به تشکیل خانواده می کنند؛ پس از ثبت رسمی نکاح بین زوجین، وظایفی برای زن و شوهر به وجود می آید که با تولد فرزندان، بر آنها افزوده می شود. نفقه فرزند از جمله مواردی است که معمولا مسئولیت تامین آن در طول زندگی مشترک یا پس از ثبت طلاق، بر گردن پدر می باشد؛ البته این قانون در تمامی شرایط صادق نیست!

هر یک از والدین که برای پرداخت نفقه توسط دادگاه به رسمیت شناخته شوند، باید این مبلغ را به صورت تمام کمال بپردازند و از آنجا که افراد غیرمتخصص از اطلاعات کافی برخوردار نیستند، سوالات متعددی حول این موضوع به میان می آید؛ در مقاله «نفقه فرزند را تا کی باید پرداخت کرد؟ چقدر است؟» مستند به مواد قانونی و تحت نظر کارشناسان حقوقی، بر پاسخ به این سوالات اهتمام ورزیده می شود.

نفقه چیست؟ مبلغ نفقه چقدر است؟

 پیش از اینکه نکات مربوط به میزان نفقه فرزندان و‌ مدت زمان الزام به واریز آن شرح شوند، بهتر است نیازهای تحت پوشش عنوان نفقه و انواع آن مشخص شوند؛ در ادامه مطلب ضمن دسته بندی انواع نفقه، به میزان و ماهیت آن نیز پرداخته خواهد شد.

سازمان های قضایی دو مسئولیت مجزا را با عنوان نفقه معرفی می کنند:

الف) نفقه زوجه:

از زمانی که خطبه عقد جاری می شود، پرداخت مهریه و نفقه به زوجه توسط شوهرش، واجب می شود؛ البته نکته لازم به توجه این است که برخلاف مهریه، این مبلغ تنها در صورت ازدواج دائم و در ازای تمکین خاص و عام زن از مرد، قابل مطالبه خواهد بود.

تمکین خاص به منظور برقراری رابطه جنسی معقول و کافی با شوهر می باشد که منوط بر زندگی در مسکن مشترک است؛ تمکین عام نیز به فرمانبرداری از مرد در امور خانه و خانواده اطلاق می شود.  بر اساس ماده 1107 قانون مدنی، مصادیق نفقه زوجه به شرح ذیل می باشد:

«همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل خانه، پوشاک، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»

از موارد فوق دریافت می شود که سازمان های حقوقی میزان ثابتی برای نفقه زوجه مشخص نکرده اند؛ بنابراین مبلغی که باید توسط مرد به همسرش پرداخته شود، بسته به شرایط سلامت روحی و جسمی زوجه، وجود یا عدم وجود خدمتکار، تعداد و کیفیت اثاث منزل، وسایل مورد نیاز زن، پوشاک‌ مناسب شان وی و…محاسبه می شود. از آنجایی که نفقه زوجه موضوع اصلی مورد بحث مقاله نمی باشد، همین مقدار اطلاعات درباره آن کفایت می کند.

ب) نفقه فرزندان:

در دنیای مدرن بیشتر زن و شوهران برای برطرف کردن نیاز های مادی و پیشرفت اقتصادی، کار می کنند؛ اما از آنجا که در کتب شرعی و قانونی مرد نان آور خانه معرفی می شود، مسئولیت پرداخت نفقه فرزندان نیز بر عهده وی است و بدین موضوع طی ماده 1199 قانون مدنی اشاره شده است:

«نفقه اولاد یا فرزندان برعهده پدر است و پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق، برعهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالقرائب.»

در شرایطی که امکان پرداخت نفقه فرزندان به هر دلیلی توسط پدرشان وجود نداشته باشد، این مسئولیت طبق ترتیب الاقرب فالقرائب، به دیگری واگذار خواهد شد؛ یعنی خویشاوندی که نسبت فامیلی نزدیکتری با طفل دارد با رعایت ترتیب زیر، موظف به پرداخت نفقه می شود:

•           پدر

•           جد پدری (پدربزرگ)

•           مادر

•           جد و جده مادری و جده پدری

نفقه فرزندان مبلغی برای برطرف کردن نیاز های اولیه اطفال مانند خوراک، پوشاک، هزینه های بهداشتی و درمانی، وابستگی به پرستار در صورت عادت، بیماری یا نقص جسمی و برای برطرف کردن نیاز های فرعی آنها مانند هزینه های مربوط به تحصیل(کیف، کتاب، یونیفرم مدرسه)، هزینه بهره مندی فرزندان از وسایل و مراکز تفریحی و… می باشد.

در مسئله پرداختن نفقه، قیم اصلی بودن (پدر) کافی است؛ بدان معنا که تمام فرزندان دختر و پسری که نامشان در شناسنامه ثبت شده، از نفقه ذینفع هستند؛ حتی اگر با پدر رابطه خونی نداشته باشند! همانند میزان نفقه زوجه که پیش تر بدان اشاره شد، مبلغی که برای رفع نیازهای کودکان باید توسط والدشان پرداخت شود نیز متغیر است؛ چراکه احتیاجات کودکان مانند نیاز به پوشک دچار تغییر خواهد شد.

خوراک کودکان در هر سن متفاوت است و حتی شاید نیازمند مکمل های تقویتی باشد، همچنین وضعیت سلامت روحی و جسمی کودک در سنین مختلف و… نیز در برآورد میزان نفقه موثر می باشد. بدیهی است که اگر مرد در برابر پرداخت نفقه همسر و فرزندان مقاومت کند و این موضوع با ارائه مدارک محکمه پسند در مراجع ذی صلاح اثبات شود، پیگرد قانونی علیه وی را به همراه خواهد داشت.

مسئولیت پرداخت نفقه فرزندان پس از طلاق با کیست؟

می دانیم که پدر و خانواده پدری در مسئله سرپرستی و حضانت در ارجحیت قرار دارند و این موضوع حتی در صورت طلاق والدین از یکدیگر، دچار تغییر نخواهد شد، مگر آنکه ضمن صدور حکم طلاق توافقی به تصمیم طرفین یا در طول جلسات دادگاه طلاق غیر توافقی به تصمیم مقام قضایی، مادر به عنوان مالک حق حضانت فرزندان معرفی شود. البته از آنجا که حق سرپرستی و حضانت دو مسئله مجزا از همدیگر هستند، مطالبه نفقه فرزندان(سرپرستی) از پدر علارغم حضانت مادر، امکان پذیر می باشد؛ برای تحقق این امر، والده باید با ثبت درخواستی رسمی در مراجع قانونی، اعسار خود (عدم استطاعت مالی) را اثبات کند.

نفقه فرزند پسر و دختر تا چه زمانی باید پرداخت شود؟

حال که درکی صحیح نسبت به ماهیت نفقه به وجود آمده است، بر پاسخ دادن به سوال اصلی مقاله اهتمام ورزیده می شود؛ در پاسخ به سوال «پرداخت نفقه به فرزندان تا چه زمانی ادامه دارد؟» می توان گفت بازه زمانی مشخصی از سمت سازمان های حقوقی تعیین نشده است، چراکه سن بلوغ بین پسران و سن ازدواج بین دختران، عددی متغیر می باشد.

سرپرست فرزندان پسر موظف است تا هنگام رشد جسمی و بلوغ فکری آنها، مبلغی را برای رفع احتیاجات ضروریشان بپردازد؛ به زبان دیگر پرداخت نفقه به فرزندان پسر تا زمانی که آمادگی اشتغال و درآمدزایی را پیدا کنند، با پدر می باشد و پس از آن قطع می شود.

البته اگر فرزند بخواهد درس خواندن را ادامه دهد، پرداخت نفقه تا پایان زمان تحصیلش بر سرپرست واجب است. پرداخت نفقه فرزندان دختر توسط پدر معمولا تا زمان تاهل آنها، برعهده پدر می باشد و پس از آن مسئولیت شوهر خواهد بود.

در این دانشنامه حقوقی به مهمترین سوالات حول نفقه فرزندان به صورت مختصر و مفید، پرداخته شد؛ در صورت تمایل به کسب اطلاعات تکمیلی درباره حداقل و حداکثر نفقه فرزند، مشاوره با وکلای مجرب پیشنهاد می شود.

کلام آخر

نفقه به مبلغی گفته می شود که برای رفع نیازهای زوجه و فرزندان باید توسط مرد پرداخت شود؛ اثبات مقاومت پدر دربرابر تامین این نیازها، پیگرد قانونی علیه وی را به دنبال خواهد داشت. مصادیق نفقه فرزندان شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت کودکان از قبیل خانه، پوشاک، غذا، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و پرستار در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقص یا بیماری می باشد.